Эксклюзив

 Хиджаб, никаб, паранжа және қаба сақал. Дін істері және азаматтық қоғам министрлігінің бастамасымен әзірленіп жатқан «Қазақстан Республикасының діни қызмет және діни бірлестіктер туралы кейбір заңнамаларына толықтырулар мен өзгерістер енгізу туралы» заң жобасының азаматтық қоғам тарапынан талқылауға түсуі өз алдына, мүдделі топтардың кей баптарды бұрмалап, ел арасында дүрбелең туғызып жатқаны да жасырын емес. Осыған орай, Дін істері және азаматтық қоғам министрлігінің басқарма басшысы, дінтанушы, теология ғылымының докторы Балғабек Мырзаевтан заң жобасына қатысты бірқатар мәселелердің түйінін тарқатуды сұрадық.

Балғабек МЫРЗАЕВ,

Дін істері және азаматтық қоғам министрлігінің басқарма басшысы, дінтанушы, теология ғылымының докторы:

Діни неке құру реттеледі

- Әңгімені бастамас бұрын, «заң жобасында сақалдан немесе паранжадан гөрі бірнеше маңызды және салмақты дүниелер бар» дедіңіз. Ендеше, заң жобасының нендей маңызды тұстарын атап өтер едіңіз?

- Заңнама ең алдымен азаматтардың құқықтарын сақтауға кепіл болуды көздейді және дінді экстремистік, радикалдық әрекеттердің қолжаулығы ретінде пайдалануды шектеуді көздейді. Ашығын айтқанда, заң жобасында сақал мен паранжадан гөрі салмақты дүниелер бар. «Діни радикализм», «деструктивтік идеологиялық ағым», «деструктивтік діни ағым» сынды бірқатар терминдерге бірінші рет нақты анықтама беріліп отыр.

- Десе де, әсіресе, әлеуметтік желілерде вакцинация, яғни екпеге қатысты түрлі алып-қашпа әңгімелер тарай бастады.

- Алдымен мынаны түсініп алу керек. Екпе мәселесі Дін істері және азаматтық қоғам министрлігінің емес, Денсаулық сақтау министрлігінің құзыретіндегі дүние. Қазіргі таңда балаларға міндетті екпе егу мәселесін Денсаулық сақтау саласының мамандары және жергілікті атқарушы органдар өзара зерттеп жатыр. Рас, екпеден бас тарту әсіресе, соңғы жылдары өзекті мәселеге айналып кетті.  Салдарынан жұқпалы ауруларға қарсы иммунитеті жоқ адамдардың саны артып келеді. Олар мүгедек болып қалуы мүмкін, өлімге әкеліп соқтыратын жағдайлар да бар. Мыңдаған адам, соның ішінде балалар арасында ауруы асқынып жатқан жағдайлар да тіркелуде. Осы мәселелерді сараптай келе біз Денсаулық сақтау министрлігіне бұл мәселені мұқият зерттеп, вакциналардың сапасын, медицина қызметкерлерінің жауапкершілігін жан-жақты зерттеуді ұсындық. Түпкілікті шешім әлі қабылданған жоқ. Яғни, екпе алуды міндеттеу туралы мәселе талқылану кезеңінде.

- Кей пысықайлар «заң жобасында орамал тағуға да тыйым салынуы мүмкін» деген ақпаратты да алға тартып жүр... Жалпы, қоғамдық орындардағы діни атрибуттағы киім мәселесі қалай шешіледі?

- Бұл жерде мәселе әйелдердің никаб, чадра, балаклава, бетперде сынды киімдерінің жеке басты идентификациялау мен тануға кедергі келтіруінен туындап отыр. Оның салдары қоғамдық қауіпсіздікті қамтамасыз ету тиімділігін төмендетеді. Осыған байланысты, құқық қорғау органдарының аталған киім түрлеріне тыйым салып отырғаны рас. Түрлі қауасеттің тарауына осы жағдай себеп болды деп ойлаймын. Шындығында министрлік қазақы орамалға еш қарсы емес. Оның үстіне, Конституциямыздың өзі барлық діннің теңдігіне кепілдік береді. Дін істері және азаматтық қоғам министрі Нұрлан Ермекбаев мырза да талқыдағы заң жобасында орамал тағу немесе хиджаб кию туралы мәселенің мүлдем қарастырылмағанын, діндарлардың киіміне еш қарсылығы жоқ екендігін бірнеше мәрте мәлімдеді.

Ал, бірыңғай мектеп формасын сақтау – зайырлы мемлекет талабы десек те болады.

- Заң жобасында діни неке құруды реттеу мәселесінің де қарастырылып жатқанынан хабардармыз...

- Ашығын айтайық, заңға сәйкес мемлекеттік органдарда тіркелген неке ғана мойындалады. Туған баланы, неке қидырғандарды, қайтыс болғандарды мемлекеттік органдар тіркейді. Демек, діни рәсімдер мемлекеттік тіркеуді толықтыра алғанымен, оны алмастыра алмайтынын да түсінуіміз керек. Бұл жерде діни тұрғыда неке қиюға, бата беруге тыйым салу деген мәселе жоқ. Жұбайларға бірінші кезекте ресми тіркеуден өту талабы қойылғалы отыр.  Әйтпесе, жат ағымда жүрген «ахи», яғни, «ағалардың» қызды қолдан қолға ауыстырып отырғаны туралы мәліметтер жетіп артылады.  Сондықтан, енгізіліп отырған бұл түзету бірінші кезекте әйелдер мен балаларды қорғауға арналған. Және де бұл норма Қазақстан Мұсылмандары Діни Басқармасының ресми ұстаныма қайшы келмейді.

Сұхбаттасқан: Баян ЖАНҰЗАҚОВА.

Тақырыпқа тұздық

Қазақтың әйелі еш уақытта бетін бүркемеген

«Біздің қазақтың қыздары, жалпы әйел азаматтары еш уақытта бетін бүркемеген. Қыздарымыз бұрым жіберіп, шолпыларын сыңғырлатып жүретін. Біздің аналарымыз батыр болған. Ерлерінің жанында жүріп соғысқан, қолына найза алған. Сондықтан, сонша ғасырлық тарихымызды алып келіп, бүгін басқаша жолға түсеміз бе? Шалдардың шолтитып шалбар кигендерін қайдан көрдіңіздер? Сақалын беліне түсіріп жүру мұсылмандықтың кәдесі емес қой. Қай Құранда жазылған? Бұл салтымызды бұзады. Мұнда тұрған қандай ерекшелік бар? Оған кім қызығады? Сондықтан, ол біздікі емес. Мен бұл туралы бір рет айттым. Мен айтқаннан кейін орындататын адаммын. Сондықтан жастарға осылардан аулақ болыңдар деймін».

(Қазақстан Президенті Нұрсұлтан Назарбаевтың отандық және шетелдік БАҚ-қа берген сұхбатынан)

ҚР Дін істері және азаматтық қоғам министрлігі Дін істері комитеті Дін мәселелері жөніндегі ғылыми-зерттеу және талдау орталығының директоры Айнұр Әбдірәсілқызымен сұхбат

− Айнұр Әбдірәсілқызы, 21 сәуірде Алматы қаласында өткен «Жастар арасындағы діни экстремизмнің алдын алудағы әйелдер ұйымдарының рөлі» атты республикалық конференцияға қатысып қайтқаныңыздан хабардар болып отырмыз. Әңгімені дәстүрлі сауалдан бастасақ: Бұл шара несімен ерешеленді?

Ислам шариғаты – мұсылман қауымы үшін бұлжымас қос дүниелік қағидаттар жүйесі. Дүние есігін ашқан сәбиге азан шақырып ат қойып, сүндетке отырғызу, шілдеханасын жасап, ұлын ұятты, қызын ибалы етіп тәрбиелеу, ақ некесін қиып, бата-тілегін беру – баршасы дәстүрмен сабақтасқан діни жоралғылар. Дәм-тұзы таусылып, бақилық болған жанды шариғат көрсеткен шарттарға сай арулап, жерлеу – осы сынды салмағы мен маңызы үлкен міндет. Алайда, еліміздің әр өңірінде жаназа рәсімі әрқилы атқарылады. Осыған байланысты кей кезде пікірқайшылығы да туындап, келіспеушіліктер көрініс береді. ҚМДБ жанынан құрылған Ғұламалар кеңесі мәселенің ортақ түйінін шығару үшін «Жаназа және жерлеу рәсімдері» пәтуалар жинағын жариялады. Ғұламалар кеңесінің хатшысы, теолог, PhD докторы Ершат Оңғаров мұсылмандық бойынша жерлеу, жаназа рәсімдеріне қатысты маңызды сауалдарға жауап берді.

«Мұсылмандық кімде жоқ, тілде бар да, ділде жоқ» деген ілгергі замандағы баба сөзінің бүгінгі күнде де өзектілігі өшпей келеді. Ислам діні қазақ халқының қазыналы тарихымен тамырлас болса да, қазір дін «пәлсапасын» соғып, өздігімен «пәтуа» бергіштер қарасы азаяр емес. Неке мен талақ мәселесі осындай күн тәртібіне шықты. Шариғи тұрғыдағы некенің мән-маңызы мен ел заңнамаларындағы талап-шарттары туралы белгілі исламтанушы, теология ғылымының докторы Балғабек Мырзаев әңгімелейді.

Күлкі де – тәрбие құралы. Қуантатыны, қазіргі театр сахнасында жүрген жастарымыз өнерлері арқылы төл құндылықтарымызды насихаттап, жат ағымдардың теріс пиғылдарын оңдырмай сын садағының нысанасына айналдаруда. Олар көрерменге қуаныш сыйлай отырып, дәстүрлі дініміздің маңыз-мәнін айшықтап жүр. Солардың бірі – актер, Мәдениет қайраткері, Ақтөбе қаласындағы Т.Ахтанов атындағы драма театрының, «Екі езу» сатира театрының директоры Нұрлыбек Жұбатқан тілшімізбен әңгімелесіп, ойымен бөлісті.

Имам бейнесі бүгінде мұсылман қауымының, қазақ қоғамының рухани тұлғасы ретінде қалыптасып келеді. Дәстүрлі дініміздің жанашыр өкілдерінің дін жолындағы өмірі, еңбек баспалдақтары көпті қызықтыратыны да бар. Қазақстан мұсылмандары діни басқармасының орталық аппаратында, еңселі Елорда мешітінде абыройлы қызмет атқарған Төлеби Оспан қазіргі уақытта Ақтөбе облысының өкілдігіне жетекшілік етеді. Өкіл имамнан дін саласындағы еңбек жолы, имамның тұлғалық бейнесі және иманды қоғам қалыптастырудағы маңызы жайында сұрап білген едік.

Уақып ислам дінінде қайырымдылық атаулының ең ізгі, ең құрметтісі саналады. Сахабалар өз дәуірінде бар мал-мүлік, жиған қаражатын халықтың игілігі жолында, Алланың разылығын алу мақсатында сарп ететін болған. Бұл қоғамдағы жарлы-жақыбай, кедей-кепшіктерді тұрмыс тауқыметінен құтқарса, уақып жасаушы жанды мол сауапқа кенелткен. Белгілі исламтанушы, теолог Балғабек Мырзаевтан шариғаттағы осы бір игілікті іс жайында сұрап білген едік.

«Ауылына қарап, азаматын таны» деген. Жүрегіне иман ұялаған атымтай жомарттар ел ішінде аз емес. Күні кеше елордада өтіп жатқан ЭКСПО-2017 көрмесіне сонау Алматыдан бес жүз балаға екі миллион теңге көлеміндегі сомаға билет алып беріп, Астанаға әкелген кәсіпкер жайындағы ақпарат елең еткізген. Көпшіліктің алғысына бөленіп, жеткіншектердің ризашылығына сеп болған замандасымызбен аз-кем тілдескенді біз де жөн санадық. Долкунтай Абдулхалил оңтүстіктегі шаһарда орын тепкен «MetallPromGroup» ЖШС-ның басшысы екен. Әңгіме барысында аңғарғанымыздай, жуырда ғана «Қазақстан» ұлттық арнасындағы «Айтуға оңай» бағдарламасына мұң шаққан үйсіз-күйсіз қос отбасының бірін баспанамен қамтамасыз еткен азаматымыз осы болып шықты.